Габрэйскі пралетарыят у Магілёве - частка 4

Апошняя частка артыкула "Адносна становішча габрэйскага пралетарыяту ў Магілёве на Дняпры", 1902, №34 газэты "Die Welt" (Сьвет), цэнтральнай газэты сіянісцкага руху.

Спасылка на першую частку перакладу: ТУТ
Спасылка на другую частку перакладу: ТУТ
Спасылка на трэцюю частку перакладу: ТУТ
Апошняя частка пераклада: Праект доктара Кацэнэлензона на апошнім сіянісцкім кангрэсе ў Базэлі. – “Габеты”. – “Пушке”. – Да характарыстыкі яўрэйскай дабрачыннасьці ў Магілёве на Дняпры. – Агульнае заключэньне

Габрэйскі пралетарыят у Магілёве - частка 3

Працяг артыкула "Адносна становішча габрэйскага пралетарыяту ў Магілёве на Дняпры", 1902 у №34 газэты "Die Welt" (Сьвет), цэнтральнай газэты сіянісцкага руху.

Спасылка на першую частку перакладу: ТУТ
Спасылка на другую частку перакладу: ТУТ
Трэцяя частка пераклада: Лішак людзей пры таваравытворчасьці. – Аб’яднаньне працоўных. – Немагчымасьць эканамічнага пашырэньня. – Ліхвяр у асобе “Wocher”а. – Ліхвярства пры крэдытах на набыцьцё. Ліхвярства пры крэдытах на часовыя патрэбы.

Магілёў у кнігах 16 ст.

Некалькі кніг 16 ст., дзе мімаходам коратка ўзгадваецца Магілёў.
Нічога асабіста новага, ці цікавага. Але пакуль што гэта найбольш раньнія узгаданьні Магілёва, як горада ў Эўрапейскіх выданьнях. То бок у 1500х Магілёў быў ужо горадам Эўрапейскага масштабу.

Габрэйскі пралетарыят у Магілёве - частка 2

Працяг артыкула "Адносна становішча габрэйскага пралетарыяту ў Магілёве на Дняпры", 1902 №33 газэты "Die Welt" (Сьвет), цэнтральнай газэты сіянісцкага руху.

Спасылка на першую частку перакладу: ТУТ
Другая частка пераклада: Лішак людзей пры таваразвароце. – Фарміраваньне руска-яўрэйскіх гандляроў. – Так званыя “люмпен гандляры”. – Каробачнікі.

Пра магілёўскую сінагогу. "Rimon", 1923

Нарэшце, поўны пераклад з ідыш артыкула Элі Лісіцкага ў часопісе "Рымон" (Гранат) 1923 году. У артыкуле Лісіцкі ўзгадвае свае ўражаньні ад наведваньня ў магілёўскую Халодную сінагогу ў 1916, у межах этнаграфічнага падарожжа.
Неверагодна цікавы аповед пра зьнішчаную камуністамі каштоўнасьць эўрапейскага, а можа нават і сусьветнага масштабу.
3d рэканструкцыя сінагогі і роспісаў ТУТ

Роспісы халоднай сінагогі, 1920/1929

Кароткі ўрывак з артыкула "Яўрэйскае мастацтва ў Кіеве і Петраградзе (1918-1920)" са штомесячнага часопіса "Der Jude" (Жыд) 1920 г. (Бэрлін / Вена).
Аўтар распавядае пра габрэйскага мастака Рыбака і асабліва яго копію роспісаў халоднай сінагогі ў Магілёве.
А таксама ўрывак артыкула з часопіса "Ранак" (1929), таксама ўзгадваюцца роспісы халоднай сінагогі.

Унізе дадаў шмат здымкаў роспісаў, зробленых у 1913-1917 г., а таксама некалькі копій знакамітага мастака Рыбака.

Першыя сацыялісты ў яўрэйскай літаратуры, 1918

Кароткі ўрывак з артыкула "Першыя сацыялісты ў яўрэйскай літаратуры" са штомесячнага часопіса "Der Jude" (Жыд) 1918 г. (Бэрлін / Вена).
Біяграфія магілёўскага пісьменьніка сацыяліста Эліэзэра Цукермана.

Габрэйскія навіны з Магілёва, 1903

Навіны 1903 г. з №41 і №44 газэты "Die Welt" (Сьвет), цэнтральнай газэты сіянісцкага руху (друкавалася ў Базэле).

Цікавыя паведамленьні аб тагачасным жыцьці, якія дайшлі нават да Эўропы

Габрэйскі пралетарыят у Магілёве - частка 1

    "Адносна становішча габрэйскага пралетарыяту ў Магілёве на Дняпры"
Артыкул надрукаваны ў 1902 у 33м і 34м нумарах газэты "Die Welt" (Сьвет), цэнтральнай газэты сіянісцкага руху (друкавалася ў Базэле).

Артыкул зьяўляецца вытрымкай з доктарскай дысертацыі студэнткі з Фрайбурга (Нямеччына), Сары Рабіновіч.
Першая частка пераклада: Уводзіны. – Першае уражаньне. – Яўрэі гарадской перыферыі. – “Прадпрыемчы пралетарыят”.

Паўночная вайна. Кароткі нарыс.

"Die europäische Fama, welche den gegenwärtigen Zustand der vornehmsten Höfe entdecket", 7 том (Эўрапейскія чуткі, якія выкрываюць сучасны стан важнейшых двароў)
аўтар: Philipp Balthasar Sinold von Schütz
надрукавана ў: Gleditsch, 1708

Кароткі урывак наконт Паўночнай вайны 1708 г. Час ідзе, звычкі не мяняюцца...

с. 203-204
    З Магілёва і яго аколіц маскавіты вывезьлі ў Маскву каля 100 вазоў з польскімі дзецьмі абодвух палоў, і праз гэта абудзілі паўсюль вялікі жах. Такім чынам яны працягваюць таксама ў Ліфляндыі чыніць жудасныя спусташэньні, і ад Рыгі да Дінабурга не пакінулі цэлым амаль ніводнага дому. Адметна аднак тое, што яны пры набліжэньні швэдскага войска рэціравалі сваіх таварышаў з Коўна, Кэйдана і Вільні.

Апошнія з Магілёва. 1944

    "Апошнія з Магілёва. 1944 – у пекле сьмяротнай бітвы.", 1965 г.
Аўтар - Konrad Fischer-Borken
Упершыню надрукавана ў часопісе “Der Landser“ №398.
Пераклад 1/7 часткі апавяданьня. Падрабязнасьці і спасылка на тэкст "далей".

"Der erhabene Adler in der Maske des Falken" частка 3

    Апошняя частка перакладу пра сустрэчу Ёзафа ІІ з Кацярынай ІІ з кнігі "Der erhabene Adler in der Maske des Falken: oder Kaiser Josephs II. Reise nach Rußland unter dem Namen eines Grafen von Falkenstein" (Узвышаны арол пад маскай сокала: ці Імпэратар Ёзаф ІІ. Падарожжа ў Расею пад імем графа Фалькенштайна), Аўгсбург, 1780 г.
Апавяданьне пра 2 трагічных здарэньняў пад час высокай сустрэчы і пра ад'езд манархаў з Магілёва.
Першая частка тут: Візыт Ёзафа ІІ ў Магілёў, частка 1.
Другая частка тут: Візыт Ёзафа ІІ ў Магілёў, частка 2.

"Der erhabene Adler in der Maske des Falken" частка 2

    Працяг апавяданьня пра сустрэчы Йзафа ІІ з Кацярынай ІІ з кнігі "Der erhabene Adler in der Maske des Falken: oder Kaiser Josephs II. Reise nach Rußland unter dem Namen eines Grafen von Falkenstein" (Узвышаны арол пад маскай сокала: ці Імпэратар Ёзаф ІІ. Падарожжа ў Расею пад імем графа Фалькенштайна), Аўгсбург, 1780 г.
Падрабязнае апісаньне распарадку дня і ўрачыстых мерапрыемстваў у гонар высокіх госьцей.
З першай часткай можна азнаёміцца тут: Візыт Ёзафа ІІ ў Магілёў, частка 1.

"Der erhabene Adler in der Maske des Falken" частка 1

Кніга "Der erhabene Adler in der Maske des Falken: oder Kaiser Josephs II. Reise nach Rußland unter dem Namen eines Grafen von Falkenstein" (Узвышаны арол пад маскай сокала: ці Імпэратар Ёзаф ІІ. Падарожжа ў Расею пад імем графа Фалькенштайна). Аўтар Johann Georg Mayer, надрукаваная ў Аўгсбурзе ў 1780м годзе.

    Вельмі падрабязнае апісаньне падарожжа аўстрыйскага імпэратара, дзе канечне ж не забыліся пра Магілёў. Падзеі ў Магілёве апісваюцца два разы. Спачатку коратка і агульна, а потым больш падрабязна, з апісаньнем падзей амаль кожнага дню. Таксама не забылі і пра здарэньне з панам Патоцкім, якое аказалася не адзіным падобным выпадкам ;)

У гэтым посьце я дадам первую частку. Другая зьявіцца крыху пазьней.

1812 год вачыма саюзьнікаў Напалеона

Яшчэ адзін нумар той самай газэты, аднак цяпер без Магілёва. Проста ў працяг тэмы вайны 1812 вачамі саюзьнікаў Напалеона (і канечне не без элементаў інфармацыйнай вайны).
У артыкуле прыводзіцца інфармацыя пра бой пад Дрысай і пра актуальныя на той момант навіны з фронту. 

Захоп Магілёва ў 1812

Пераклад з нямецкай газэты 1812 года, дзе прыведзеныя сьвежыя (на той момант) зьвесткі з расейскага паходу Напалеона.
У артыкуле прыводзіцца кароткая інфармацыя пра захоп Магілёва.

Аблога Магілёва 1655 з нямецкай кнігі 1657

"Anderte Beschreibung deß Königreichs Polen und Großherzogthumbs Lithauen", Ульм 1657.
"Новае апісаньне Каралеўства Польскага і Вялікага Княства Літоўскага"
Пакуль што найбольш старае ўзгаданьне горада ў эўрапейскіх кнігах, якое я знаходзіў. Урывак асабліва цікавы тым, што ў ім апісваецца знакамітая аблога горада войскамі Радзівіла ў 1655г.
Пераклад прысьвячаецца 359 годзьдзю з пачатка той беспасьпяховай аперацыі.

Т. Касьцюшка - "Нямецкія Старонкі", №174 23.08.1814

Гэты пераклад не мае прамога дачыненьня да Магілёва, але ў агульным сэнсе закранае гісторыю ўсёй Беларусі.
Прысьвячаецца народзінам Тадэвуша Касьцюшкі (04.02.1746), вайсковага і палітычнага дзеяча сусьветнага масштабу, героя Беларусі, Польшчы і ЗША. 
А таксама ў якасьці супрацьвагі Патоцкаму. Абодва жылі ў адзін час, і абодва гралі сваю ролю ў гісторыі нашай краіны пад час апошніх падзелаў РП. 

Нажаль у нас, на радзіме героя, няма настолькі ўзьнёслага апісаньня яго жыцьця, як у гэтым артыкуле зь нямецкай газэты. Спадзяюся, калісьці мы таксама навучымся шанаваць сваіх герояў...

Гамбургская газэта, No. 8, 1793 год

Калі мы ўжо закранулі графа Патоцкага. То прывядзем яго прамову на Гародненскім сойме 30.12.1792 года.
Прамова перакладзеная з "Гамбургскай газэты".
Прамова зьяўляецца ня менш актуальнай і ў нашыя дні, калі рыторыка палітычных дзеячаў накіраваная на "заспакойваньне" народу, калі гучнымі словамі накшталт "спакой", "стабільнасьць", "мір" падкупляюць прагу людзей да свабоды.

Аўгсбургскія газэты 1780 - напад на Патоцкага

2 ўрыўка з Аўгсбурскіх газэт 1780 г.
Абодва артыкула распавядаюць пра цікавае здарэньне ў Магілёве, пад час знаходжаньня Кацярыны ІІ у горадзе. Граф Патоцкі, вялікі каралеўскі харунжы Літвы трапіў у рукі злачынцаў.

Катарына ІІ і Ёзаф ІІ у Магілёве

Вытрымка з ліста Франца Калатаі пра падарожжа імпэратара Ёзафа ІІ ў Херсон.
Тэкст узяты з Аўстрыйскага архіву гісторыі, земляапісаньня, краіназнаўства, мастацтва і літаратуры, Том 1, надрукаваны ў Вене ў 1831м годзе (Österreichisches Archiv für Geschichte, Erdbeschreibung, Staatenkunde, Kunst und Literatur)

Аўтар Каталаі Франц Ксаверы (Kalatai, Franz Xaver) біскуп Гросвардэйну (Bischof von Großwardein) 1.10.1722 - 27.03.1795. Каталаі належыў да невялікай сьвіты, якую ўзяў імпэратар Ёзаф ІІ ў сваё першае падарожжа ў Расею, у якое ён выправіўся 26.04.1780 і зь якога вярнуўся ў жніўні таго года.