Суд над габрэем і уніяткай, 1748 г. ч.1

Прапаноўваю вашай увазе першую частку пераклада судовай справы з актаў магілёўскага магістрата. Абвінавачваньне габрэя і хрысьціянкі ў пазашлюбных зносінах, здрадзе хрысьціянскай веры і верагодным забойстве ўласнага дзіця.

Пераклад максімальна набліжаны да арыгінальнага стылю, таму можа быць трошкі складаным для ўспрыманьня сучасным чытачом. Аднак неадаптаваная версія лепш перадае тагачасную атмасферу і зьяўляецца цудоўным помнікам юрыдычнай мовы 18 ст. Калі будзе патрэба, пасьля завяршэньня перакладу магу стварыць і больш спрошчаную версію.

Судовае вызначэньне па абвінавачваньню Абрама Міхалевіча і Праскоўі Данілаўны ў пералюбе, дзетазабойстве і вераадступніцтве.

Году тысяча семьсот сорак восьмага, месяца Наября восьмага дню.

Дэкрэт крымінальны.

    Перад намі, Філімонам Дзегцяровічам, войтам, Станіславам Мацкевічам і Стэфанам Карабанкам, бурмістрамі, і таксама перад дарадцамі і лаўнікамі горада яго Кар. Моцы Магілёва ў тым годзе на справах гарадскіх засядаючых, скардзіўся пан Ёзаф Феліцыян Цяпінскі падстольнік Старадубаўскі, пракурор і рэгент яго Кар. Моцы эканоміі магілёўскай, паводле паўнамочнага прадстаўніцтва сабе дадзенага і ў актах магістрата яго Кар. Моцы магілёўскага актуальным годам месяца Окцябра пятняццатага дню прызнанага ў якасьці поўнага паўнамочнага прадстаўніка, з заяўленьня васпана ягамосьці пана Міхала Кройера, старасты Ківільскага, на нявернага жыда Абрама Міхалевіча Вінароба і Праскоўю Данілаўну, хрысьціянку, якія разам у шлюбе пазаконным патаемна жывуць, арыштаваных, з свайго маёнтку Вендража выправаджаных і на турэмнае заключэнне ратушы магілёўскага магістрата да суду перададзеных, паводле пратэсту і скаргі сваёй на пісьме пададзенай наступнымі словамі:

     Выпіс з кніг магістрата Я. Кр. Моцы магілёўскага. Году 1748, месяца Окцябра, 21 дню.
    На радзе Я. Кр. Моцы гарадскога магістрата магілёўскага абвінавачваў, распавядаў і маніфеставаў васпан ягамосьць пан Міхал Кройер, стараста Ківільскі, адносна нявернага жыда Абрама Міхалевіча і Параські Данілаўны, а менавіта аб тым, што ўзгаданы абвінавачаны, жыд, угаварыў абвінавачаную арыштантку стаць яго жонкай, у пагардзе да веры хрысьціянскай, з відавочнай шкодай Панаваньню Цара над царамі і Пана (з блаславеньня Якога мы памнажаемся, жывем, расьцем і паміраем), і з ёй, нашчадкам веры, ці то жылі, ці то, на далейшую Пана Бога абразу і з тым таксама на паразу Яго Велічы бясконцай да выкліку на пакараньне, да таго часу, як то было высьветлена з дасьледваньня і ўласнага іх прызнаньня, свавольна праводзілі жыцьцё і займаліся тым, што ў хрысьціянскім народзе называецца “бадзяньне па сьвету”; тым часам той самы няверны абвінавачаны жыд назваўшыся вінаробам доўгі час, чатыры гады, з нявестай тайну захоўвалі і свой учынак хавалі; пакуль аднак сапраўды маючы Боскі інстынкт адносна гэткай Яго велічы абразы, кіруючыся якім, аўтар абвінавачваньня васпан заявіцель, жадаючы ў гэтым вядомым, непатрэбным з пазыцыі хрысьціянства, праз варожы Богу народ зробленым учынку законнасць чыніць і жадаючы, перад усім, прызначэньня неадкладнага слушаньня і … калі ісьціна не будзе з агульнага дасьледваньня вызначаная, прызнаньня ўчынку жыда і арыштанткі да асуджэньня гэткай для Бога і веры хрысьціянскай мярзотнасьці, з улікам законаў Вял. Княства Літоўскага адносна пакараньня злачынцам, якія за падобныя ўчынкі распаўсюджваюцца на абвінавачаных, і за ўсё тое, што за час суду праз спрэчкі даведзена будзе рана ці позна, і, у выпадку неадкладнасьці, удакладніць абвінавачваньне, даў той маніфест да кніг магістрацкіх запісаць.

------------------------------

    На прыёме сёняшнім, вышэй па даце пазначаным, з выклікам злачынцаў з рэестру судовага, праз слугу гарадскога прысяжнага, да слушаньня, пасьля прачытаньня абвінавачаньня з працэсу, калі няверны Абрам Міхалевіч з вязьніцы да ратушы прыведзены і публічна, у закрытым коле, дапытаны быў, ён на дабравольнай споведзі наступнымі словамі выказаўся:

Маё імя Абрам Міхалевіч, родам з Полацку, меў жонку па імені Гіся Янкелева, з Дзісны, з якой на заўтра пасьля вясельля разышоўся з прычыны яе нібыта бязглуздасьці; потым прыйшоў да Дуброўкі, маёмасьці ягамосьці пана Місона, да арэндатара Лейбы, у якога за арэндатара быў, дзе й сустрэў служанку Параську, хрысьціянку, у 1743 годзе, пазнаёміўшыся з якой учыніў справу брудную, з якой праз паўтара гады зачалі дзіця, а потым мы выйшлі да Дубравенкі ад таго арэндатара, і недалёка ад Дубравенкі ў полі ў нас нарадзілася дачка жывая, а праз гадзіну памерла, яе мы, захутаўшы ў тартан, на тым самым полі й пахавалі; а па выкананьні таго ўчынку пайшлі на Ўшачу, а з Ушачы да Каменнай і да Чашнік, і падчас таго падарожжа, калі ў розныя заходзілі вёскі, мястэчкі, яна ні з кім не размаўляла прыкінуўшыся нямой, і потым мы прыйшлі да маёмасьці ягамосьці пана Кройера, Вендражу, і там ужо Параська веру нашу жыдоўскую прыняла перед жыдом Гіршкам і жонкай ягонай, яна малітву жыдоўскую вывучала і шабас спраўляла; а той Гірш з жонкай ёсьць арэндатарамі ягамосьці пана Кройера ў Вендражы; і ад таго ўжо часу яна святы і веру жыдоўскую трымала і да школы ў Княжыцах хадзіла, а я сам загадзьдзя абвесьціў сябе католікам, а потым даў ёй на выбар, альбо ў сваёй веры быць, альбо жыдоўскую веру прыняць, і ад таго часу яна вывучала малітвы жыдоўскія; з ёй мы рукі паціснулі, каб адзін аднаго не пакінуць, а шлюбу з ёй мы ня мелі; а больш нічога той Абрам не ведаў.

    Пасьля той дабравольнай сповядзі ўзгаданы Абрам зноўку ў вязьніцу адасланы; наступным разам абвінавачаную арыштантку Парасью Данілаўну да суду прывялі, якая падчас дабравольнай споведзі наступнымі словамі выказвалася:

Я ёсьць веры рускай, не благачэснай, але ўніятка, служыла ў Лейбы, арэндатара ягамосьці пана Місуна, ў Дуброўцы тры гады, была чыстай у стане нявіньніцы, а потым, калі той жыд Абрам да той вёскі прыйшоў і там за вінароба застаўся, з ім мы зачалі дачку, і выйшаўшы з Дуброўкі я нарадзіла ў полі, спачатку меркавала, што яна не жывая, а потым прызнала, што жывая, яе, тую дачку, з намовы свайго Абрама Міхалевіча там жа, на могілках, пад мястэчкам на аколіцы, жывую пакінулі загарнуўшы ў кашулю, а самі пайшлі, і калі адыйшлі добра, у лесе два дні сядзелі; разам з тым яна таксама прызнала, што мне той жыд Абрам сказаў і паведаміў, каб я прыкінулася нямой і мову сваю хавала, а калі мы прыйшлі да Вендража, там ён стаў вінаробам у жыда Гірша, арэндатара ягамосьці пана Кройера, і там ужо ўвесь час мяне да веры жыдоўскай схіляў, кажучы, што ніхто цябе не возьме ў нашай веры, а ты свайго Бога не ўспамінай і крыжа на сябе не кладзі, але ўсхваляй жыдоўскага Бога; і так я жыдоўскую веру прыняла, валасы мае з галавы абстрыг сам Абрам, і ад таго часу сьвяты жыдоўскія з імі трымала, у сераду і ў пятніцу ела, пра што жыд Гірш і Сеся Гіршова, арэндатары ягамосьці пана Кройера, ведалі і мяне саму малітвам жыдоўскім і як шабас асьвячаць вучылі, а потым мы ў Княжыцах у школе жыдоўскай былі.

    Пасьля той дабравольнай споведзі ўрад магілёўскі гарадскі злачынцам Абраму Міхалевічу і Параське Данілаўне, з міласэрнасьці іх судзьдзі абаронцу, шляхетнага пана Паўла Кузеўку, дадаўшы, тую арыштантку зноўку да вязьніцы правадзіць казалі.

------------------------------

<< -- працяг у 2-й частцы -- >>