Магілёў 1918 - апісаньне горада з нямецкай газэты ч.3

Апошняя частка вялікага артыкула з апісаньнем горада ад нямецкага ваенкара Ганса Захачовера з 10й нямецкай арміі.

Гэта канчатак тэксту надрукаванага ў №579 ад 25.05.1918, у якім распавядаецца пра пераход горада ў рукі палякаў і немцаў, пра актуальнае жыцьцё ў горадзе і спадзяваньні на лепшы лёс для яго.
Першую частку можна прачытаць па спасылцы.
Другую частку можна прачытаць па спасылцы.

Магілёў на Дняпры (ад ландсштурмана Ганса Захачовера)

Газета 10-й Арміі (Zeitung der 10. Armee), № 579, 25.05.1918, Вільня

   Палітычнае становішча, а разам зь ім і эканамічнае, цалкам спрыялі таму, каб узьняць да максімальнай вышыні чаканьне вызваленцаў, што набліжаліся з захаду. Польскі легіён увайшоў у горад і прыклаў намаганьні, каб парадак і закон вярнуліся да годнага выгляду, але канечне ўсё яшчэ не да свайго мірнага стану. Таксама і цяпер не абыходзілася без жорсткасьці і эпізадычнай грубасьці. Аднак усё такі атрымалася даць хаця б нейкае падабенства адпачынку гэтаму, ах, так мала распешчанаму гораду.

   Нямецкая армія прадстаўлена ў гэтым прыгожым горадзе нажаль вельмі слаба. Да нашых салдат адносяцца, іншага нельга і чакаць, з вялікай павагай і шчасьлівы мець справы з немцамі.

   Аблічча горада, як ужо ўзгадвалася, ажыўляе вялікая колькасьць цэркваў, белыя будынкі якіх зьзяюць сваім уласным сьвятлом і ўражваюць вочы і розум значна глыбей, чым, напрыклад, стракатыя цэрквы ў Менску.

   Найпрыгожы куток знаходзіцца каля Дняпра, напрыканцы Садовай, там, дзе стаіць гістарычны будынак стаўкі, а гарадскі парк адкрывае панараму па-над ракой. Цяпер там наверсе нясуць варту польскія легіянэры. Унізе, аднак, па строме цягнуцца маленькія чоўны, запрашаюць да мірнага плаваньня, і той, хто паддаецца спакусе, атрымлівае на Дняпры моцнае ўражаньне ад горада, адначасова ўрачыстае і радаснае.

Трошкі далей ад чоўнаў знаходзіцца прыстань для параходаў, што ходзюць да Кіева, Адэсы і Бярэзіны. Мост, які вядзе тут цераз Дняпро і знаходзіцца пад аховай польскіх салдатаў, штодня прымае надзвычайна бурлівы транспартны рух. Можна нават пазайздросьціць вартавым, якім пашчасьціла назіраць тут за рухам стракатай чарады людзей і вазоў. Хто пералічвае народы, той ведае імёны /перафраз радка з балады Ф. Шылера “Журавы Івікуса” (1797): “Хто пералічвае народы, той агалошвае імёны”/! Гэта паход на рынак, гэта шлях усіх, каго справы, ці жаданьне вядуць з прадмесьцяў у горад.

   Хто прыбывае з бедных на прэсу мясьцін Слуцка і Бабруйска, той прыемна заўважае, што тут у Магілёве ёсьць шмат газэтных шапікаў. Аднак потым значна менш прыемна пачуваецца, калі разумее, што нямецкіх газэт няма. З тых аркушаў, якія зьявіліся тут зусім нядаўна і пры гэтым здолелі ахапіць адносна вялікае кола чытачоў, варта назваць “Трут” і “Рэха”. Першая пачала выдавацца недзе 6 тыдняў таму і зьяўляецца газэтай “расейскага аб’яднаньня афіцэраў і студэнтаў”. З палітычнага погляду пра яе можна сказаць, што яна накіраваная не прыхільна да немцаў. “Рэха”, самая новая магілёўская газэта на расейскай мове нават вельмі пра-нямецкая.

   Гэты кірунак вельмі ўхваляюць шматлікія курляндцы, што жывуць у горадзе разам з трошкі меншай колькасьцю латышоў.

   Магілёў, дарэчы, зьяўляецца рэзідэнцыяй праваслаўнага і каталіцкага біскупаў. Арцыбіскуп магілёўскі зьяўляецца кіраўніком каталіцкай царквы па ўсёй Расеі і жыве ў Пецербурзе. Сярод цэркваў, якія маюцца ў горадзе, маецца таксама нямецкая; месца, на якім яна стаіць, было падараванае немцам горада праваслаўным арцыбіскупам прыкладна ў 1785 годзе. У дзень, калі быў арыштаваны цар, гэтая нямецкая кірха згарэла /памылка аўтара, кірха дастаяла да 1943 г./.

   Усе школы горада ў гэтыя дні былі закрытыя палякамі; вельмі сумнае рашэньне, якое не мае ніякай прычыны. Дарэчы, у Магілёве, як таксама і ў Менску, знаходзіцца шмат расейскіх афіцэраў, і паколькі яны не атрымліваюць жалаваньня, і мала хто зь іх дастаткова заможны, каб плаціць фантастычныя кошты дзеля забесьпячэньня жыцьця, то яны цягнуць вартае жалю існаваньне і харчуюцца з вулічнай працы, продажу газэт і падобных заняткаў. Магілёў таксама мае перавагу, на якую нельга не зьвяртаць увагу, – конку, якая стомлена рухаецца па гораду, як у крайняй ступені стомлены чалавек, які нядаўна перанёс ліхарадку. Аднак, гонар таму, хто гонару варты! Конка заўсёды перапоўненая, людзі сідзяць і стаяць нават на прыступках і радуюцца пры гэтым, што маюць транспарт з стабільным, танным коштам. Бо паны вазьніцы, не важна расейцы, габрэі ці палякі, апантаны нахабствам у назначэньні коштаў, што далёка пераўзыходзяць межы даступнасьці. Яны пасьпяваюць падчас дарогі выдаць усю статыстыку коштаў на ўсе сродкі харчаваньня, каб абгрунтаваць павышэньне коштаў за праезд.

   Ужо ўзгадвалася, што ў Магілёве жывець шмат курляндцаў. Трэба дадаць, што ў горадзе наогул сустракаеш не малаістотную колькасьць людзей, якія валодаюць нямецкай мовай, пры гэтым я не ўлічваю габрэяў, якіх з іх ідышам таксама лёгка зразумець, і яны заўсёды трошкі валодаюць нямецкай.

---------------------

   Зараз на двары першыя вясеньнія дні. Дняпро вабіць і вабіць. Маленькія чоўны вельмі спакусьлівыя, і зноўку мы садзімся ў адзін з іх і трошкі аддаляемся. І зноўку атрымліваем асалоду ад панарамы гарыстага, шчыльна застаўленага цэрквамі горада, над якім льецца сонечнае сьвятло і, як прадвесьце лепшых часоў, гульліва раскідвае над дахамі свае промні.

   Магілёў! У гэты горад можна закахацца і немагчыма пазбавіцца жаданьня, каб паходжаньне назвы больш ніколі не было сімвалам, але каб горад узмацніўся да новага, заможнага жыцьця вольнага ад расейскага прыгнёту.